Na vijf keer uitgesteld te zijn geweest, treedt de Omgevingswet per 1 januari 2024 dan toch echt in werking. Om de branche te informeren over de context en de relevante zaken voor bodemenergie, organiseerde de Werkgroep Juridisch de Kennismiddag Relevante Wetgeving voor Bodemenergie. Alexandra Danopoulos en Linda Hoeben van Ploum Law Firm namen de volle zaal mee in de materie en de zaken die er in de Omgevingswet veranderen voor de aanleg en het gebruik van gesloten en open bodemenergiesystemen. Een samenvatting:

Met de nieuwe Omgevingswet wordt het stelsel van het omgevingsrecht volledig herzien. Dit betreft zaken die te maken hebben met de leefomgeving zoals bodem, het water, grondeigendom en bouwen. Het doel is om het omgevingsrecht makkelijker, flexibeler en toegankelijker te maken. Of dit ook gaat lukken, zal nog moeten blijken.

Eén loket

Vanaf de inwerkingtreding van de Omgevingswet, die onder de Algemene wet bestuursrecht blijft vallen, komt er een nieuw loket voor het indienen van aanvragen en vergunningen: het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Hierin worden lokale systemen van overheden en onderdelen van de landelijke voorziening (DSO-LV), zoals het Omgevingsloket (OLO), samengevoegd. In het DSO kun je straks ook op locatieniveau zien aan welke regels je moet voldoen op de desbetreffende locatie, inclusief alle omgevingsplannen (die van 40.000 losse bestemmingsplannen worden teruggebracht naar één omgevingsplan per gemeente), maatregelen en mogelijkheden. Ook staat aangegeven welk bevoegd gezag verantwoordelijk is voor de vergunningen, de handhaving en het toezicht. De demoversie van het DSO vindt u hier.

Op dit moment werkt het DSO nog steeds niet goed. Er is nog veel kritiek op het systeem, zelfs vanuit de Raad van State. Ook is er een motie vanuit de Tweede Kamer ingediend tegen de invoering van het DSO per 1 januari en kan er nog niet getest worden door toekomstige gebruikers van het loket, waardoor de gebruikers geen nog niet zelf kunnen ondervinden wat hen te wachten staat bij het indienen van een aanvraag. Toch gaat het DSO live per 1 januari a.s.

Eerder hebben wij vanuit de Branchevereniging geadviseerd om zoveel mogelijk aanvragen vóór het einde van dit jaar in te dienen, om mogelijke problemen of vertragingen te voorkomen. Alexandra hoort echter wel eens van cliënten dat gemeenten nu al geen aanvragen meer aannemen via het oude systeem. Dat is niet toegestaan dus laat u daardoor niet uit het veld slaan! Specifiek voor onze branche zetten Alexandra en Linda de belangrijkste zaken die ingaan per 1 januari uiteen:

Bodemenergie algemeen

De vergunningsplichten zijn opgenomen in de Rijksregels of decentrale regels. Voor onze branche is met name de omgevingsvergunning voor milieubelastende en lozingsactiviteiten relevant. Daarbij gelden de algemene regels maar meestal ook het vergunningsrecht. In het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) zijn open en gesloten bodemenergiesystemen aangewezen als ‘milieubelastende activiteit’. In het Bal staan ook de algemene regels waaraan open en gesloten bodemenergiesystemen moeten voldoen in paragraaf 4.111 en 4.112. Proefboringen zijn daarbij niet expliciet opgenomen in de wet; deze ziet puur op de aanleg en het gebruik van de systemen.

Open bodemenergiesystemen (OBES)

Voor OBES blijft de vergunningsplicht gelden. Het onttrekken aan en weer infiltreren van grondwater in de bodem is tot eind 2023 vergunningsplichtig in het kader van de Waterwet. De provincie is hiervoor het bevoegd gezag. Vanaf 2024 geldt hetzelfde in de Omgevingswet, maar is de naam omgedoopt naar ‘omgevingsvergunning voor milieubelastende activiteit’. De provincie mag onder bepaalde voorwaarden afwijken van de vergunningsplicht, waardoor het systeem vergunningsvrij aangelegd en gebruikt mag worden. Zie hiervoor artikel 2.16 van het Bal. Wanneer de provincie dit in een provinciale omgevingsverordening heeft opgenomen, is altijd een meldplicht nodig.

Verder gelden voor OBES de algemene regels uit paragraaf 4.112 van het Bal.

Gesloten bodemenergiesystemen (GBES)

Voor het aanleggen en gebruiken van GBES is geen vergunning nodig maar geldt een meldingsplicht. Op dit moment zijn GBES groter dan 70 kW vergunningsplichtig; na de invoering van de Omgevingswet geldt ook deze vergunningsplicht niet meer. Een melding moet minimaal 4 weken vóór het verrichten van de activiteiten worden gedaan. Wat nieuw is, is dat een gemeente zelf in het omgevingsplan een vergunningsplicht mag introduceren voor grote gesloten bodemenergiesystemen.

Voor GBES gelden de algemene regels uit paragraaf 4.111 van het Bal.

Overgangsrecht GBES

Bestaande watervergunningen voor OBES worden van rechtswege automatisch omgezet in een omgevingsvergunning. Ook het bestaande overgangsrecht voor gesloten bodemenergiesystemen die na 1 juli 2013 zijn geïnstalleerd, blijft gelden. Deze regels zijn opgenomen in het Activiteitenbesluit milieubeheer voor gesloten bodemenergiesystemen binnen inrichtingen (of die zelfstandig een inrichting zijn) en het Besluit lozen buiten inrichtingen voor gesloten bodemenergiesystemen buiten inrichtingen. Met deze algemene regels wordt een algemeen beschermingsniveau bewerkstelligd voor het beschermen van de bodem en het bevorderen van doelmatig gebruik van bodemenergie.

Bruidsschat

Onder de Omgevingswet verhuist een aantal regels van het Rijk naar gemeenten en waterschappen. Dit wordt ook wel de ‘bruidsschat‘ genoemd, waarbinnen gemeente te bevoegdheid krijgt om zelf hun regels aan te passen, waardoor deze kunnen gaan verschillen per gemeente.

Beslistermijnen

Bij het indienen van aanvragen voor vergunningen gaat de Omgevingswet uit van de reguliere procedure met een beslistermijn van 8 weken, met de mogelijkheid die éénmalig te verlengen met maximaal 6 weken. Alleen als een activiteit grote gevolgen zou kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving of als er grote bezwaren verwacht worden van belanghebbenden, kan het bevoegd gezag de uitgebreide procedure van 6 maanden aanhouden voor de vergunningprocedure. Houd u daar a.u.b. rekening mee en informeer ook uw klanten over de voortgang.

Tijdig stappen nemen

In de praktijk komt het wel eens voor dat er niet binnen de geldende termijn wordt gereageerd op een vergunningsaanvraag. Dan is het zaak tijdig aan de bel te trekken bij het bevoegd gezag. Als dat niet helpt en het persoonlijk contact niets oplevert voor de voortgang van het project, luidt het advies van Alexandra en Linda om een ingebrekestelling te sturen met het verzoek om binnen 2 weken alsnog een besluit te nemen over de aanvraag. Als dat niet gebeurt kunnen er verdere stappen ondernomen worden zoals het indienen van beroep bij de bestuursrechter en het opleggen van een dwangsom. Omdat dit verre van ideaal is voor de relatie met de gemeente, is het beter om er in eerste instantie zelf bovenop te blijven zitten om dit te helpen voorkomen.

Tips

Tijdens de Kennismiddag werden er nog een aantal goede tips gegeven:

• Op https://www.overheid.nl/ kun je een alert instellen voor besluiten over vergunningen voor projecten of objecten van derden, binnen bepaalde straal (km)
• Op https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl/ vindt u veel informatie om u nog beter voor te bereiden op de Omgevingswet
• Gemeenten zijn verplicht om alle actuele regels en informatie in het DSO te zetten. Twijfelt u aan de informatie? Vraag het dan na bij de gemeente.
• Wat te doen als na 1 januari het DSO live is en u loopt vast, het werkt niet of er zitten nog bugs in het systeem? Mail uw aanvraag en het probleem dan direct naar het bevoegd gezag en vraag om een oplossing om de voortgang te garanderen. Ook hier geldt: blijf er vooral bovenop zitten. Mocht uw aanvraag bij het verkeerde bestuursorgaan binnenkomen, dan geldt de doorstuurplicht.

Bekijk ook dit filmpje van Arjan Lubach over de invoering van de Omgevingswet. Ook al is het filmpje al wat gedateerd, het geeft wel wat basisinformatie.

Wij kijken terug op een leerzame, zeer nuttige en interactieve kennismiddag. Heeft u verder nog vragen? Neem dan contact op met de juridische werkgroep van Branchevereniging Bodemenergie via juridisch@bodemenergie.nl.

De presentatie van Alexandra Danopoulos en Linda Hoeben kunt u hier (nogmaals) bekijken: Presentatie Omgevingswet – Branchevereniging Bodemenergie.