Verwarming en koeling uit eigen bodem in combinatie met zonthermie

Nabij het Leypark te Tilburg is door TBV Wonen een voormalige intramurale zorglocatie herontwikkeld tot een integrale woonzorglocatie: Jozefpark. Dit betreft een meerjarenproject waarvan de eerste projectfase ‘Satijnhof’ (kleinschalige zorglocatie) en ‘Brokaat’ (met aansluiting op een duurzaam bodemenergiesysteem) al in 2013 is opgeleverd.

Door: Ron Lemmen

In 2017 werd fase 2, ‘Denim’, opgeleverd en in 2021 de derde fase, genaamd ‘Quilt’. De namen van de fases refereren naar textielstad Tilburg. Kuijpers heeft het bodemenergiesysteem (WKO) op locatie gerealiseerd en beheert dit nog steeds in een meerjarenovereenkomst. In 2021 zijn de appartementen van de derde projectfase aangesloten op hetzelfde systeem. Het toont de lange-termijn prestaties én toekomstbestendigheid van bodemenergie aan.

Combinatie van technieken

Het bodemenergiesysteem zorgt al meer dan een decennium voor seizoensopslag van warmte en koude in het grondwater. Daardoor zijn de individuele warmtepompen in de aangesloten appartementen efficiënt te gebruiken. Een zonthermisch dak op één van de gebouwen vangt op zonnige dagen extra warmte op. Die warmte wordt opgeslagen in de bodem en gebruikt in de koude winterperiode.

Prestaties boven verwachting

In de oorspronkelijke plannen was een bodemenergiesysteem voorzien met twee warme en twee koude bronnen in de bodem. Het eerste bronpaar (met één warme en één koude bron) is in 2013 in gebruik genomen. In de praktijk blijkt dat het systeem boven verwachting goed functioneert. Hennie Dekkers, monitoringsspecialist bij Kuijpers licht toe: “We beheren het systeem op afstand. Op basis van de ervaring in de eerste projectjaren hebben we de regelstrategie aangepast. Daardoor wordt de capaciteit van de bodem nog beter gebruikt. Door het efficiënt gebruik van de bodem is de derde projectfase in 2021 aangesloten zónder dat daarvoor een tweede bronpaar nodig is!”

Foto’s: DAT Architecten

Bewaking grondwaterkwaliteit

De laatste projectfase is ook aangegrepen om een aantal wijzigingen aan het bodemenergiesysteem door te voeren. Zo is, in samenwerking met de omgevingsdienst, extra rekening gehouden met aanwezige vervuiling in het grondwater door industriële activiteiten in het verleden. Het systeem zorgt ervoor dat er géén verplaatsing van bodemverontreiniging plaatsvindt. Daarbij vindt extra bewaking plaats. Met slim gekozen peillocaties en periodieke metingen is een onverhoopte verplaatsing van vervuiling snel te constateren. Deze werkwijze is afgestemd met Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant. Aanwezige vervuiling uit het verleden hoeft een duurzaam gebruik van de ondergrond voor nieuwe energiesystemen dus niet in de weg te staan.

Grondige inspectie en aanpassingen

Bij de projectuitbreiding is het bodemenergiesysteem aan een grondige inspectie onderworpen. Ten gevolge van een camera-inspectie is gekozen voor een mechanische reiniging van de filters. Dit verhoogt de beschikbare capaciteit en voorkomt onnodig energieverbruik voor het verpompen van het bodemwater. Ook zijn technische onderdelen (zoals de injectiekleppen) aangepast zodat betere systeemsturing plaatsvindt. Om bij onverhoopte storingen snel over te kunnen gaan op herstel, zijn kritische onderdelen, zoals bronpompen en injectiekleppen, als reserve-onderdeel op voorraad op de projectlocatie.

Realisatie én beheer bij één partij

Rob van der Westen, projectmanager bij TBV Wonen, benadrukt het belang van de gekozen UAV-GC contractvorm: “We hebben al vanaf de eerste projectfase gekozen voor het voorzien van detailontwerp, realisatie én beheer door één partij. Deze voorziet dus ook in de technische instandhouding en rapporteert periodiek over de energieprestaties. Dit bevalt heel goed; We houden zo al jaren écht grip op het systeem. Ik raad ontwikkelaars dan ook aan om altijd te kiezen voor realisatie en langjarig beheer door één partij”.

Samenwerking

Kuijpers heeft voor TBV Wonen de energiecentrale van het complex verzorgd. Ockhuizen heeft de bronnen gerealiseerd. Als adviseurs waren DWA (conceptkeuze en ontwerp) en TAUW Nederland (bodemzijdig advies) betrokken. Bij de realisatie is nauw samengewerkt met Heijmans als bouwkundige partij.